45 STK ve dernek: Ölülere saygı yaşayanlara saygının göstergesidir

6 Şubat 2023 tarihinde Maraş Pazarcık merkezli 7,7 ve 7,6 şiddetindeki iki depremin ardından toplam 10 kentte resmi rakamlara göre 14 Şubat itibarıyla yaşamını yitirenlerin sayısı 36 bin 187’dir.

Hala on binlerce insan yıkılmış binaların altından ölü ya da diri çıkarılmayı bekliyor.

Yaşanan duruma ilişkin ortak açıklama yapan 45 Sivil Toplum Kuruluşu ve dernek, “Hayatını kaybedenlerin derin acısı içerisindeyiz, yaşamını yitirenlerin yakınlarına ve halkımıza başsağlığı diliyoruz. Yaralarımızın ancak güçlü bir dayanışmayla sarılabileceğini biliyoruz. Bu süreçte dayanışmaya omuz veren her kişi ve kuruma sonsuz bir minnet ve saygı duyduğumuzu belirtmek istiyoruz” dedi.

Bu felakette üst üste binen şiddet sarmalında ne yazık ki ölüler de çeşitli biçimlerde eziyetlere maruz kalmaktadır. Yaşamını kaybedenlerin yakınları cenazelerini kendi imkânlarıyla savcılığa götürerek onay almak zorunda kalabilmektedir. İnsan haysiyetini zedeleyecek şekilde usulüne uygun teslim prosedürleri gözetilmeden cenazeler yerde kalabilmektedir. Alelacele enkazın kaldırılmaya başlanması cenazelerin vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olabilmektedir. Enkazdan çıkarılan, yaşamını yitirmiş depremzedeler kimi zaman doğrudan battaniyelere sarılarak kimi zaman toplu biçimde defnedilebilmektedir. Göçmen ve mülteciler ile LGBTİ+ gibi çeşitli topluluklar yeterince yardımlara erişememekte ve cenazelerine ulaşmakta da sıkıntılar çekmektedir.

Yıkılmış binaların altında yaşamını kaybetmiş binlerce insanın varlığına rağmen usulüne uygun kurtarma çalışmalarının yapılmadığına dikkat çeken açıklama, “Arama kurtarma çalışmalarının devam ettiği bölgelerde enkazlar kaldırılmaya başlanmıştır. Bu durum acılı aileler başta olmak üzere kamuoyunda ciddi bir infiale neden olmuştur. Uluslararası arama kurtarma ekiplerinin bazıları buna tepki göstererek arama kurtarma çalışmalarından çekilmiştir” ifadeleriyle devam etti.

Enkazın alelacele kaldırılması yıkılmış binaların altında hayatta olma ihtimali olan kişilerin yaşamını yitirmesine ve cenazelerin vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olduğunu dile getiren kurumlar, bu sürecin suç delillerinin de yok edilmesine sebebiyet oluşturduğu vurgusu yaptı:

“Enkazın hızlı biçimde kaldırılarak imha edilmesi buradaki binlerce cenazenin uygun biçimde çıkarılmamasına, kayıtların tutulmamasına, yakınlarına teslim edilmemesine ve nihayetinde layıkıyla defnedilmemesine yol açacaktır. Ayrıca bu cenazelerin kaybolma ihtimali vardır. Bu süreç suç delillerinin de yok edilmesine de sebebiyet verebilir.”

‘Ne hukuki ne de insani’

Ölülerin layıkıyla defnedilmemesin ne hukuki ne de insani olduğunu bildiren kurumlar, şu ifadelerleler cenazelerin usulüyle defnedilmesi gerektiği çağrısında bulundu:

“Cenazelerin usulüne uygun biçimde defnedilmesi amacıyla gerekli imkânların yaratılması, cenazelerin uygun biçimde çıkarılması ve yakınlarına teslim edilmesi yalnızca ölüye saygının temel ilkesi değil; aynı zamanda yaşayanlara saygı göstermenin de gereğidir. Ayrıca ölülerin layıkıyla defnedilmesi adaletin sağlanmasında da önemli bir adım olacaktır.

Yaşamını yitirenlerin cenazelerine saygıyla yaklaşmak gerekir. Bu felakette oldukça çetin kış şartlarında enkaz başında yakınlarının cansız bedenlerini bekleyen herkese cenazeleri usulüne uygun bir şekilde teslim edilmelidir. Herkesi bu en insani talebimize destek olmaya; hükümeti de bu konuda sorumlu davranarak gereğini yapmaya çağırıyoruz!”

Açıklamada yer alan kuruluş ve denekler:

1. Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi (ÖSAİ)
2. İnsan Hakları Derneği (İHD)
3. Diyarbakır Tabip Odası
4. Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV)
5. Hafıza ve Adalet Merkezi
6. Medeniyetler Beşiğinde Yakınlarını Kaybedenlerle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (MEBYA-DER)
7. Anadolu Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (ANYAKAY-DER)
8. Toplumsal Dayanışma İçin Psikologlar Derneği (TODAP)
9. Özgürlükçü Demokrat Avukatlar (ÖDAV)
10. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD)
11. Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD)
12. Adil Yargılama Haklarına Erişim Derneği (AYHED)
13. Basın ve Hukukta Hakikatleri Araştırma Derneği
14. Demokratik Alevi Dernekleri (DAD)
15. Alevi Bektaşi Federasyonu (ABF)
16. Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK)
17. Alevi Dernekler Federasyonu ( ADFE)
18. Alevi Kültür Dernekleri (AKD)
19. Pir Sultan Abdal Kültür Dernekleri (PSA)
20. Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı
21. Federasyona Demokratika Elewi (FEDA)
22. Almanya Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK)
23. Avusturya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF)
24. Maraş Demokratik Dernekler Federasyonu (MARDEF)
25. Almanya Tilkililer Sosyal Dayanışma Derneği (Maraş)
26. Maraş Yaşamı Yerinde ve Yeniden İnşa Hareketi
27. Kadının İnsan Hakları (KİH) – Yeni Çözümler Derneği
28. Kadın Zamanı Derneği
29. Kaos-GL
30. Ankara Gökkuşağı Aileleri Derneği (GALADER)
31. Diyarbakır Barosu LGBTİ+ Hakları Komisyonu
32. Pembe Hayat LGBTİ+ Dayanışma Derneği
33. Birlikte Yaşamak İstiyoruz İnisiyatifi
34. Suriye Evi Derneği
35. Suriye Toplum Derneği
36. Halkların Köprüsü
37. Demokrasi İçin Birlik (DİB)
38. İnsan Hakları ve Sosyal Güvenlik Forumu
39. Doğu-Güneydoğu Dernekleri (DGD)
40. 78’liler Girişimi
41. 17 Mayıs Derneği
42. KAYY-DER
43. Bingöl, Yayladere, Güneşlik Köyü Yardımlaşma Derneği
44. Der –Mez (Însiyatîfa Derûnnasên Mezopotamyayê)
45. Gün-Der