Bazıları barışçıl, bazıları barışçıl olmayan, yönetim karşıtı devasa gösteriler son haftalarda her kıtadaki yolları tıkadı: Cezayir, Bolivya, İngiltere, Katalonya, Şili, Ekvador, Fransa, Gine, Haiti, Honduras, Hong Kong, Irak, İran, Kazakistan, Lübnan, Pakistan ve ötesi.
“Halk gücü” hareketleri dalgası, 1980’lerin sonunda ve 1990’ların başında Asya ve Doğu Avrupa ülkelerinde süratle yayıldığından bu yana, dünyada böyle bir eşzamanlı halkın öfke patlaması tecrübe edilmedi. Yaşananlar, bundan önce sadece 1960’ların sonlarındaki küresel karışıklık kapsamı bakımından benzerdi.1
Bugünkü yaşanan isyan dalgaları, tek bir teori veya tek bir düşünce ile açıklanamayacak kapsamda bir genişliğe sahip. Çapı ve dahil olanların çeşitliliği bakımından bundan önceki son yaşanan isyan dalgası olan Arap Baharı’ndan kat kat daha büyük. İsyanların boy verdiği ülkeler, ne sosyo ekonomik ne de toplumsal yapıları itibariyle birbirine benzemiyor.
Neredeyse bütün kıtalara yayılan isyanlar, talepleri ya da bardağı taşıran son damlaları itibariyle de birbirinden ayrılıyor. İngiltere, Hong Kong – Çin, Fransa emperyalist ülkeler olurken diğer birçok ülke sömürge ya da yarı sömürge konumundaki ülkeler.
Pekin’e Hong Kong’daki insanları yargılama hakkının verilecek olması Hong Kong’da; metro ücretlerine yapılan %4’lük zam Şili’de; işsizlik ve yoksulluk Irak’ta, Brexit süreci İngiltere’de bardağı taşıran son damlalar olurken, diğer tüm ülkelerde farklılaşan talepler mevcut.
Bütün isyanlar dünyayı değiştirme noktasında birleşiyor
Tüm bunlara rağmen, bütün isyanların ortaklaştığı zeminler diğer tüm farklılıklardan daha baskın durumda: Bu isyanların birincil ortak yanı; mevcut yönetimlere, düzene, düzen bekçilerinin beceriksizliklerine karşı müthiş bir öfkenin artık harekete geçmiş olmasıdır.
Bütün herkes yönetimi ve dünyanın kötü gidişatını değiştirmek istiyor ve daha önemlisi bu sürece aktif katılıyor. Ülkelerde isyanlara karşı mevcut iktidarların yanında yer alanlar bile yönetimlerin kendileri için bir şey yapmadıklarından şikayetçi olduklarını dillendiriyorlar.
Burada kitlelerin diğer normal zamanların aksine kitlesel politik düzeyindeki ilerleme de eşsiz bir hızdan bahsedebiliriz. İsyanlara fiili olarak saldıran devletlerin bizzat örgütledikleri faşist kitle yapılarını bir kenarda tutarsak geniş kitlelerin politik seviyesinde müthiş bir ilerleme mevcut. Kitleler hareketlendiklerinde ve böylece toplumsal mücadelenin bir parçası olduklarında 10 – 20 – 30 yıl veya daha uzunca bir sürede öğrenemediklerini birkaç günde öğrenebilirler.
Bu belirleme, Marks, Lenin ve Mao tarafından ayrı ayrı yapılmış ortak bir belirlemedir. Dünyanın, dinamiği bakımından böylesi bir sürecin eşiğinde olduğunu söyleyebiliriz.
Bu halk isyanlarındaki diğer bir ortak yan ise, isyanlara katılan herkesin karşısında süregelen rejimleri savunan polis veya asker gücünün çıkması ve bunların insanlara orantısız ve adice yöntemlerle saldırmasıdır. Bu durum devrimi isteme, onun örgütlenişine dair tüm biçimlerin meşruluğu noktasında insanları içten içe eğitmekte ve bilinçlendirmektedir. İnsanlar en fazla kendi birebir girdikleri toplumsal pratiklerinden öğreniyorlar.
Bolivya’da darbe karşıtı oldukça yaşlı bir anne darbeye karşı olan kitlelerin bastırılmasında aktif rol oynayan asker oğlunun karşısına dikildi.
Şili’de tecavüzcü devlet, tecavüzcü polis sloganları isyan hareketlerinin olduğu hemen her yerde görünüyordu. Nitekim Şili’deki devlet ve polis gücü, 23 Ekim’de Şili polisi tarafından gözaltına alınan Daniela Carrasco ismindeki sokak sanatçısını işkence ve tecavüze maruz bırakarak katletmesiyle kendi niteliğini bir kere daha doğruladı. Daniela Carrasco’nun katledilmesini belgelerle haberleştiren kadın gazeteci Albertina Martinez Burgos’da Şili Devleti tarafından katledildi.
Hong Kong’da, isyana katılanlara karşı eylemde bulunan 30 binden fazla kişiden sadece bir memur resmi olarak askıya alındı. Burada bir polis komitesi olarak kurulmuş olan Chris Tang Ping-Keung komitesi gücünün geldiği sloganı – nominal olarak sorumlu olduğu vatandaşlarla aynı hizada – “Gurur ve Önem” ile hizmet etmekten “Görev ve Sadakat” ile hizmet etmeye 19 Kasım’da hızlıca değiştirdi. Bu durum insanlara, polis teşkilatının, Pekin’in elinde iyi bir oyuncak olduğunu gösterdi.2
Dünya çapındaki bu gelişmeler kitleler için oldukça öğreticidir. Bu duruma 24 Kasım’da Hong Kong yerel seçime gitmesi etrafındaki gelişmelerde başka bir taraftan örnek olarak gösterilebilir. Bu seçim Hong Kong yönetiminin belirlemesi için doğrudan katılımın olduğu tek seçim olmasına karşın uyuyan bir seçim olarak değerlendirilmekteydi.
Seçimlerde Pekin yanlısı olan partiler büyük bir çoğunluğa sahip oluyordu fakat 24 Kasım seçimlerinde demokrasi yanlısı grupların dengeyi kendi lehlerine değiştirebilecekleri belirtiliyor. Oy vermek için yapılan kayıt işlemleri bu zamana kadar ki görülmemiş bir seviyede ve çoğu genç 400 bine yakın kişi ilk defa oy kullanacak.
30’lu yaşlarda bir sigorta işçisi olan Vivian Lee protesto hareketi nedeniyle seçimler için kendini kaydettiğini ve ilk defa oy kullandığını belirterek: “Çok fazla insanın oy vermeye gelmesi nedeniyle mutluyum, çünkü seslerimizin duyulmasını istiyoruz. Hong Kong’daki insanları ilk kez politikayla ilgili olması nedeniyle oy verirken gördüm.” diyor.3
Buradaki seçimlerin isyana katılanlar tarafından önemsenmesinde yadırganacak bir şey yok, yapılacak seçimlerin mahiyetini direnişteki insanlar da biliyor fakat buna rağmen onu önemsiyorlar. Örneğin direniş ve polis kuşatması altındaki Politeknik Üniversitesi’ndeki direnişçilerden Mok, seçimleri; savaştığı lekeli sistemin bir parçası olarak görmesine rağmen, kendisinin ve yoldaşlarının oy vermeye kararlı olduğunu söylüyor.2
“Kazanmanın yolunu öğrenmek istiyorsun fakat kaybetme seçeneğinin olduğunu asla kabul etmiyorsun”
Bu küresel çaptaki isyan dalgası noktalandığında ya da sonuna bir virgül konulduğunda kazanmanın veya kazanmak için kaybetmenin ne demek olduğunu bir kere daha öğrenmiş olacağız.
Uzunca bir süredir toplumsal bir büyüklükte böylesi bir deneyimimiz olmadı. Hong Kong Politeknik Üniversitesi’ndeki direnişte olanlar umutsuzluğa kapıldıklarında Bruce Lee’nin bu öğretisine kulak veriyorlar: “Kazanmanın yolunu öğrenmek istiyorsun fakat kaybetme seçeneğinin olduğunu asla kabul etmiyorsun”.
***
Dünyadaki isyan dalgaları her geçen gün yeni bir ülkeyi içerisine alarak genişliyor. Geçtiğimiz hafta, her ülke kendi içindeki isyanın en şiddetlisini yaşadı. Irak’ta ve İran’da yüzlerce kişi yaşamını yitirdi, Hong Kong’da üniversitedeki isyan polis kuşatması altında büyüyor ve üniversite yakınında binlerce insan üniversiteye sıkışan öğrencilere destek olmak için eylemler örgütlüyor. Şili, Bolivya’da isyan tırmanışta.
Tüm bunlar kitlelerin politikaya ilgisinin çok yönlü olarak artacağına işaret ediyor. Türkiye’deki geniş kitleler hala uyuyan pozisyonda olsa dahi insanların öfkesinin her geçen gün biraz daha fazla biriktiğini görmek kolay.
Ve ülkedeki isyan patlamadığı sürece, her şeyin kötüye gitmesinden dolayı isyanın güç biriktireceği açık. Yangın için bütün şartlar hazırlanırken beklenen sadece bir kıvılcım.
Bu kıvılcım ise er ya da geç bir yerden çakılacak. Bize düşen yangına hazırlanma sürecimizi hızlandırmak, politik kavrayışımızı derinleştirmek, Marksizme dair sığlıktan kurtulmaktır. Bu politik ve pratik açıdan doğru işler yapmamız anlamına geliyor. Mevcut durumda böylesi bir süreci hali hazırda işletiyoruz fakat hızlanmaya ihtiyacımızın olduğu açık. Aksi durumda yangın ya da fırtına kimseyi beklemediği gibi bizi de beklemeyecektir.
2: https://www.economist.com/briefing/2019/11/21/hong-kong-stares-into-the-abyss-amid-growing-violence
Hong Kong Polis Şiddetini Gösteren Video İçin aşağıdaki linklere tıklayınız.
https://www.youtube.com/watch?v=Kl_DmQskfgY
