Roman Diyalog Ağı (RODA), 8 Nisan Dünya Romanlar gününe ilişkin açıklama yaptı. 1990 yılında Polonya’da toplanan 4. Dünya Roman Kongresi’nde alınan kararla, 1971 yılında gerçekleştirilen 1. Uluslararası Roman Kongresi’nin yapıldığı gün olan 8 Nisan’ın Dünya Romanlar Günü ilan edildiği hatırlatılan açıklamada, Romanların yaşamın her alanında karşı karşıya kaldığı sorunlar, sosyal dışlanma ve ayrımcılık konusunda farkındalık yaratılmasının önemine işaret edildi.
Türkiye’nin dört bir yanına dağılan Romanların maruz kaldığı ayrımcılığa dikkat çekilen açıklamada, “Tarihsel ve toplumsal bir arka plana sahip önyargılar ve ayrımcılık, Romanların eğitim, istihdam, barınma ve sosyal güvence gibi temel haklarına erişimlerinde ağır sorunlarla karşı karşıya kalmalarına yol açıyor. Bu sorunların yanı sıra yaşadıkları yoksulluk ve yoksunluk Romanların toplumsal, kültürel, ekonomik ve siyasi yaşama eşit olarak katılımının önündeki en büyük engeli teşkil ediyor” denildi.
Roman çocuklarının eğitime erişimde yaşadığı eşitsizliğe işaret edilen açıklamada, Romanların yüzde 77.5’inin işsiz olduğu hatırlatıldı. Önyargı ve ayrımcılığın Romanların iş bulamamasına neden olduğu kaydedilen açıklamada, “Düzgün işlerde çalışamama ve düzenli gelir elde edememe hali Romanları yoksulluk sarmalına kilitliyor” diye belirtildi.
Barınma, yaşam alanlarının insan yaşamını uygun olmayan mekanlardan oluşması, kentsel dönüşüm adı altında Romanların yaşam alanların sürülmesi sorunlarına da dikkat çekilen RODA’nın açıklamasında, krizin etkilerine dikkat çekildi. Açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Romanların, fiyatların sürekli yükseldiği ortamda, besleyici gıdalara erişmesi daha da zorlaştı. Zaten nesiller boyunca protein ve vitamin açısından zengin gıdalara erişimde sıkıntı yaşayan bu kesim, bakliyatı da öğünlerinden çıkarmış durumda. Temelde hububat temelli gıdalarla karnını doyurabiliyorlar. İyi beslenememe, standart altı evlerde barınma, ağır yaşam koşulları ve yoksulluk, ağlık göstergelerine yansıyor. Romanların ortalama yaşam beklentisi ülkemizdeki ortalama yaşam beklentisinin yaklaşık 10 yıl altında. Solunum yollarına ilişkin rahatsızlıklar çocuklarda yaygın olarak görülüyor, kronik hastalıklar yirmili yıllarda başlıyor, yaşla beraber ağırlığı artıyor.”
Yoksulluğun Romanların en temel sorunu olduğunu kaydeden RODA, Romanların toplumsal yaşama eşit yurttaşlar olarak katılımının önündeki en büyük engelin önyargılar ve bu önyargıların yol açtığı ayrımcılık olduğuna işaret etti. Saray medyasının ayrımcı dilinin bu durumu derinleştirdiğine işaret edilen açıklamada, “Maalesef önyargılar ayrımcılığın ötesinde, kimi yerde nefret söylemine dönüşüyor. Nefret söylemi konusunda da yeterince önlem alınmıyor. Bu suçu işleyenler yaptıklarıyla kalıyor” ifadelerine yer verildi.
Eğitim, barınma, istihdam, sağlık, sosyal güvence ve kamu hizmetlerine erişim haklarının önündeki engellerin kaldırılması gerektiğini belirten RODA, taleplerini şu şekilde sıraladı.
“• Romanlara yönelik nefret söylemleri, sosyal dışlama ve ayrımcı tutumların önlenmesine ilişkin yasal mevzuat oluşturulması ve bu tür vakaların önlenmesine yönelik var olan yasal yaptırımların uygulanması,
• Eğitimden istihdama, sağlıktan barınmaya ve önyargılarla mücadeleye kadar yaşamın tüm alanları kapsayan Romanlara yönelik gerçekçi ve bütüncül toplumsal içerme politikalarının ve stratejiler geliştirilmesi; bunların eylem planları ve önlemlerle, gerekli bütçenin de ayırarak hızla uygulamaya koyulması,
• Pandeminin yol açtığı sorunlardan en ağır şekilde etkilenen Romanlara yönelik sosyoekonomik destek paketleri oluşturulması,
• Başta eğitim, politika ve medya alanlarında olmak üzere, Romanlara ilişkin resmi anlatı ve söylemlerin, demokratik toplum, insan haklarına saygı ve hukukun üstünlüğü ilkeleri kapsamında ve bu ilkeleri güçlendirecek şekilde pozitif bir çerçevede yansıtılması,
• Romanlara ilişkin her türlü destek programı, politika, strateji ve eylem planının hazırlama, uygulama, izleme ve değerlendirme süreçlerinde Romanların katılımının sağlanması ve görüşünün alınması,
• Ülkemizin kültürünün bir parçası olan Roman kültürü konusunda farkındalığın ve görünürlüğün artırılması.”
RODA, insan haklarına duyarlı kesimlere de, Romanlara yönelik önyargılar içeren düşünlerini sorgulama, karar süreçlerine dahil etme, ayrımcılığa karşı mücadele etme ve dayanışma çağrısında bulundu. Açıklamada, “Sadece 8 Nisan Dünya Romanlar Günü’nde ya da 6 Mayıs Hıdırellez’de değil, yılın tümünde Romanların yanında olmanızı bekliyoruz” denildi.
